Radio Białystok | Wiadomości | Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego - zabawa językowa w Polskim Radiu Białystok
Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego przypada we wtorek (21.02). Na świecie obchodzi się go już od 17 lat. W tym dniu swoje święto mają również wszyscy Polacy, którzy używają języka polskiego. Włada nim prawie 45 milionów ludzi na świecie.
Dzień Języka Ojczystego ustanowiony przez UNESCO
Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego proklamowano na 30. Sesji Konferencji Generalnej UNESCO 17 listopada 1999 roku dla podkreślenia bogactwa różnorodności językowej świata i promocji wielojęzyczności, a także w celu zwrócenia uwagi na liczbę języków zagrożonych i ginących. Zalicza się do nich 43 % wszystkich języków aktualnie używanych.
Ponad 200 języków na liście języków całkowicie wymarłych
Ponad 200 języków jest na liście języków całkowicie wymarłych w ciągu życia zaledwie trzech ostatnich pokoleń. Duża liczba języków istnieje dziś jedynie w formie mówionej, co stwarza ogromne zagrożenie dla ich przetrwania. Od wielu lat podejmuje się wysiłki dla ratowania tych języków, chociażby poprzez opracowywanie systemów gramatycznych, na przykład języków plemion autochtonicznych w Ameryce Łacińskiej i Azji. Coraz bardziej powszechna i relatywnie tania technika druku cyfrowego stwarza możliwość produkowania i upowszechniania materiałów edukacyjnych do nauki zagrożonych języków ojczystych.
Obecność języka w Internecie
Od pewnego czasu probierzem żywotności języka stała się jego obecność w Internecie, będącym też największym, powszechnie dostępnym źródłem wiedzy i największą biblioteką świata. Jednak spośród 6000 istniejących obecnie języków, w Internecie reprezentowanych jest zaledwie kilkadziesiąt, a poza dominującym w ponad 40 % angielskim, w statystykach liczy się jeszcze zaledwie kilka języków.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych upraszcza język oficjalnych pism
Zakład Ubezpieczeń Społecznych upraszcza język oficjalnych pism kierowanych do swoich klientów. Mniej stron i rubryk będą miały także "zusowskie" formularze. Jak podkreślają językoznawcy, którzy opracowują uniwersalne zasady komunikacji, do których stosować się będą wszyscy pracownicy ZUS, ma być prościej i konkretniej, a przede wszystkim bardziej zrozumiale.
Im bardziej rozbudowany jest nasz język, im sprawniej się nim posługujemy, im lepiej zmieniamy odmiany polszczyzny czy style polszczyzny, tym ta komunikacja jest sprawniejsza i lepiej dostosowana do odbiorców - przypomina Konrad Szamryk, językoznawca z Uniwersytetu w Białymstoku.
Pielęgnować język można czytając książki. Zachęcają do tego krytycy i literaturoznawcy. Jak podkreśla Katarzyna Krupicka, rzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, akcja "Prosto z ZUS" ma nam pomóc zrozumieć język, jakim posługują się urzędnicy.
Formularze ZUS z jasnymi i czytelnymi sekcjami
Pierwsze zmiany można zauważyć w konstrukcji formularzy obowiązujących w ZUS - podzielono je na jasne i czytelne sekcje, zmniejszono liczbę stron, zredukowano ilość wymaganych do wpisania danych, dodano prostą instrukcję wypełniania formularzy. Akcja "Prosto z ZUS" to także cykl szkoleń dla pracowników, które mają podnieść standard komunikacji z klientami. Pierwsze rozpoczną się już na początku marca, mają objąć prawie 40 tysięcy pracowników ZUS-u.
Dzień Języka Ojczystego w Polskim Radiu Białystok
Od 9:00 do 14:00 w programie Najbliżej Ciebie dr Marianna Rogowska opowiadała nie tylko o językowym dobrym zachowaniu, ale także o językowym niechlujstwie, wulgaryzmach, tak zwanych podpórkach i używaniu "dla" tam gdzie nie trzeba. Słuchacze wzięli udział w zabawie polegającej na eleganckim i poprawnym dykcyjnie wygłoszeniu jednego z wierszyków, które znajdują się niżej.
BĄK
Spadł bąk na strąk, a strąk na pąk. Pękł pąk, pękł strąk, a bąk się zląkł.
BYCZKI
W trzęsawisku trzeszczą trzciny, trzmiel trze w Trzciance trzy trzmieliny a trzy byczki znad Trzebyczki z trzaskiem trzepią trzy trzewiczki.
BZYK
Bzyczy bzyg znad Bzury zbzikowane bzdury, bzyczy bzdury, bzdurstwa bzdurzy i nad Bzurą w bzach bajdurzy, bzyczy bzdury, bzdurnie bzyka, bo zbzikował i ma bzika!
CHRZĄSZCZ
Trzynastego, w Szczebrzeszynie chrząszcz się zaczął tarzać w trzcinie. Wszczęli wrzask Szczebrzeszynianie:
- Cóż ma znaczyć to tarzanie?! Wezwać trzeba by lekarza, zamiast brzmieć, ten chrząszcz się tarza! Wszak Szczebrzeszyn z tego słynie, że w nim zawsze chrząszcz BRZMI w trzcinie! A chrząszcz odrzekł nie zmieszany:
- Przyszedł wreszcie czas na zmiany! Drzewiej chrząszcze w trzcinie brzmiały, teraz będą się tarzały.
CIETRZEW
Trzódka piegży drży na wietrze, chrzęszczą w zbożu skrzydła chrząszczy, wrzeszczy w deszczu cietrzew w swetrze drepcząc w kółko pośród gąszczy.
CZYŻYK
Czesał czyżyk czarny koczek, czyszcząc w koczku każdy loczek, po czym przykrył koczek toczkiem, lecz część loczków wyszła boczkiem.
DZIĘCIOŁ
Czarny dzięcioł z chęcią pień ciął.
GORYL
Turlał goryl po Urlach kolorowe korale, rudy góral kartofle tarł na tarce wytrwale, gdy spotkali się w Urlach góral tarł, goryl turlał, chociaż sensu nie było w tym wcale.
HUCZEK
Hasał huczek z tłuczkiem wnuczka i niechcący huknął żuczka. Ale heca... - wnuczek mruknął i z hurkotem w hełm się stuknął. Leży żuczek, leży wnuczek, a pomiędzy nimi tłuczek. Stąd dla huczka jest nauczka by nie hasać z tłuczkiem wnuczka.
JAMNIK
W grząskich trzcinach i szuwarach kroczy jamnik w szarawarach, szarpie kłącza oczeretu i przytracza do beretu, ważkom pęki skrzypu wręcza, traszkom suchych trzcin naręcza, a gdy zmierzchać się zaczyna z jaszczurkami sprzeczkę wszczyna, po czym znika w oczerecie w szarawarach i berecie.
KRÓLIK
Kurkiem kranu kręci kruk, kroplą tranu brudząc bruk, a przy kranie, robiąc pranie, królik gra na fortepianie.
KRUK
Za parkanem wśród kur na podwórku kroczył kruk w purpurowym kapturku, raptem strasznie zakrakał i zrobiła się draka, bo mu kura ukradła robaka.
MUSZKA
Mała muszka spod Łopuszki chciała mieć różowe nóżki - różdżką nóżki czarowała, lecz wciąż nóżki czarne miała.
- Po cóż czary, moja muszko? Ruszże móżdżkiem, a nie różdżką! Wyrzuć wreszcie różdżkę wróżki i unurzaj w różu nóżki!
PCHŁA
Na peronie w Poroninie pchła pląsała po pianinie. Przytupnęła, podskoczyła i pianino przewróciła.
SZCZENIAK
W gąszczu szczawiu we Wrzeszczu klaszczą kleszcze na deszczu, szepcze szczygieł w szczelinie, szczeka szczeniak w Szczuczynie, piszczy pszczoła pod Pszczyną, świszcze świerszcz pod leszczyną, a trzy pliszki i liszka taszczą płaszcze w Szypliszkach.
TRZNADLE
W krzakach rzekł do trznadla trznadel:
- Możesz mi pożyczyć szpadel? Muszę nim przetrzebić chaszcze, bo w nich straszą straszne paszcze.
Odrzekł na to drugi trznadel:
- Niepotrzebny, trznadlu, szpadel! Gdy wytrzeszczysz oczy w chaszczach, z krzykiem pierzchnie każda, paszcza!
ŻABA
Warzy żaba smar, pełen smaru gar, z wnętrza gara bucha para, z pieca bucha żar, smar jest w garze, gar na żarze, wrze na żarze smar.