POD ZNAKIEM POGONI / ПАД ЗНАКАМ ПАГОНІ

Jak pracować z pamięcią i dokumentować wspomnienia – serię warsztatów „Zatrzymać ulotne – wokół bieżeństwa”, organizowanych przez Stowarzyszenie na Rzecz Dialogu Tropinka, prowadzi Aneta Prymaka - autorka książek opisujących dwudziestowieczne losy białoruskiej i prawosławnej społeczności w Polsce, współautorka wystawy poświęconej bieżeństwu w Narewce.

W drugiej części - spotykamy się z hajnowskimi licealistami, którzy we współpracy ze Stowarzyszeniem ABBA i Polskim Radiem Białystok nagrywają serię podcastów. 

Na koniec sprawdzamy, kto i dlaczego przyjeżdża na ryneczek w Hajnówce. Od dziesięcioleci w każdą środę można tam kupić i sprzedać wszystko co możliwe – od warzyw, owoców, jajek i grzybów, poprzez ubranie i obuwie, po wszelkie możliwe przedmioty codziennego użytku. Ryneczek to również nieformalne centrum spotkań i wymiany informacji.

Zaprasza Rafał Androsiuk

W całej Europie do naszych czasów zachowało się kilkaset egzemplarzy opracowanej i wydanej na początku XVII wieku mapy terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego. Oznacza to, że jej fundator Mikołaj Radziwiłł Sierotka, który wówczas władał w Nieświeżu, postarał się aby mapa ukazała się w naprawdę dużym nakładem. O znaczeniu tej mapy w rozwoju kartografii i o tym jak w tym okresie opracowywano mapy w audycji „Pad znakam Pahoni” opowie historyk i kulturolog Cimafiej Akudowicz.

W drugiej części programu spotkamy się z Lilą Iljuszyną z organizacyjnego komitetu Międzynarodowego Festiwalu Intelektualnej Książki PRADMOVA, który podczas nadchodzącego weekendu odwiedzi Pragę.

Zaprasza Jarosław Iwaniuk

Już wkrótce odbędą się przesłuchania konkursowe w IV Przeglądzie Piosenki Mniejszości Narodowych „Śpiewajmy Razem”. Od czterech lat  głównym organizatorem przeglądu jest Niepubliczna Szkoła Podstawowa  Św. Cyryla i Metodego w Białymstoku. Wcześniej podobny przegląd organizowało Samorządowe Przedszkole nr.1 4 w Białymstoku.

W audycji opowiemy również o działalności Koła Gospodyń Wiejskich „Rybolanki” z Ryboł.

Zaprasza Marek Zabrocki.

Wybierają ciemne, ciche i bezpieczne miejsca do życia. Mieszkają w jaskiniach, tunelach, lasach i skalnych grotach, ale też – w piwnicach i na poddaszach domów. Nietoperze, choć nie zawsze budzą sympatię, nie są groźne dla człowieka i pomagają pozbyć się z otoczenie nadmiaru owadów, w tym tych  jak na przykład komary i ćmy. W Polsce żyje prawie 30 gatunków tego ssaka. Wszystkie objęte są ochroną. W domu Doroteusza Fionika w bielskich Studziwodach zagnieździły się na strychu. Jak mówi gospodarz, sąsiedztwo nietoperzy nie tylko nie przeszkadza jego rodzinie, ale wręcz wychodzi na dobre.

To integracja różnych narodowości naszego regionu i wzajemne poznanie kultur. W Bielskim Domu Kultury trwa 26. edycja Wojewódzkiego Konkursu Recytatorskiego "Trójgłos Poetycki". Uczestnicy deklamują po dwa utwory: jeden po polsku, drugi do wyboru: w literackim języku białoruskim, ukraińskim lub w dialektach Podlasia. Do rywalizacji stanęli dorośli, licealiści, uczniowie szkół podstawowych i przedszkolaki.

Zaprasza Rafał Androsiuk

Łzy w oczach, długie rozmowy i gromkie brawa. Przez trzy dni w Orli, Narwi i Hajnówce odbywały się pokazy spektaklu „Bieżeńcy 1915” w wykonaniu BY-Teatru.

Twórcy oparli swoje przedstawienie na książce podlaskiej autorki Anety Prymaki, opowiadającej o uchodźcach z Białostocczyzny w czasie I wojny światowej.

Spektakl miał swoją premierę w lipcu w Tykocinie, a od tego czasu odwiedził już Sopot i Lublin. W miniony weekend dotarł wreszcie tam, gdzie historia sprzed 110 lat odcisnęła swój ślad – na Podlasie.

Publiczność nie kryła emocji, często wspominając rodzinne opowieści przekazywane przez starsze pokolenia.

W dzisiejszej audycji „Pad znakam Pahoni” porozmawiamy o spektaklu, jego przesłaniu i o uniwersalności doświadczenia bieżeństwa.
Zaprasza Źmicier Kościn.

Czy na Białostocczyźnie udało się przepracować bolesny temat bieżeństwa? Jak tragedia sprzed wieku wpłynęła na obecnie żyjące pokolenia? Odpowiedzi na te pytania szukamy przy okazji prezentacji filmu Telewizji Biełsat i Jerzego Kaliny „Bieżeńcy 1915-1922” w Dubiczach Cerkiewnych.

W drugiej części programu – występ zespołu RIMA na koncercie z cyklu „Muzyka Bez Zastrzeżeń” w Hajnówce. Czy muzycy reaktywują zespół na stałe?

Na koniec – Nasta Suchanosik z Fundacji Tutaka zaprasza na XXX Festiwal Piosenki Autorskiej i Poezji Śpiewanej „Bardauskaja Vosień”.

Zaprasza Rafał Androsiuk

Zakończył się sezon turystyczny w naszym regionie. Według danych Podlaskiego Urzędu Marszałkowskiego, w tym roku Podlasie odwiedziło prawie 40% więcej turystów niż w roku ubiegłym.Czy mógł się przyczynić do tego bon turystyczny – rozmawiamy z zastępcą Regionalnej Izby Turystycznej „Puszcza Białowieska - Eugeniuszem Ławreniukiem i Jerzym Bobrowskim z biura turystycznego „Junior” .

Czy planowane zmiany zasad przyznawania polskiego obywatelstwa dla obcokrajowców, skomplikują pobyt w naszym kraju dla przedstawicieli licznej diaspory białoruskiej? - to drugi temat naszej dzisiejszej audycji.

Na zakończenie zaprosimy na „kwaternik” do fundacji Tutaka.

Na audycję zaprasza Marek Zabrocki.

Dziś (16.10) w Warszawie odbyła się uroczystość wręczenia odznak „Zasłużony dla kultury polskiej” oraz certyfikatów potwierdzających wpisanie trzydziestu nowych elementów na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Wśród nich znalazł się bielski obrzędowy ręcznik oraz jego badaczka i popularyzatorka – etnografka Alina Dębowska-Jankiewicz. To właśnie dzięki jej staraniom bielski ręcznik znalazł się jako pierwszy element tradycyjnej kultury związany z białoruskim dziedzictwem Podlasia na liście chronionych przez państwo. O znaczeniu wpisu w zachowaniu spuścizny Białorusinów Podlasia będziemy rozmawiać w dzisiejszej audycji Pad znakam Pahoni.

W drugiej części programu rozmowa z Uładzimirem Chilmanowiczem, obrońcą praw człowieka z Białorusi, o prześladowaniu białoruskich emigrantów politycznych, poszukiwanych nie tylko przez reżim Łukaszenki, ale także przez Rosję Putina.

Zaprasza Źmicier Kościn

Podlaskie samorządy otrzymują kolejną transzę środków w ramach Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej. To pieniądze na przygotowanie miejsc schronienia, zapewnienie ciągłości dostaw, szkolenia i zakup specjalistycznego sprzętu. W tym roku przeznaczono powiatom i gminom 161 mln złotych w kwotach proporcjonalnych do liczby mieszkańców. Środki otrzyma między innymi miasto Hajnówka i powiat hajnowski.

W drugiej części programu – na premierę filmu promującego okolice Puszczy Białowieskiej zapraszają Katarzyna Miszczuk z grupy nieformalnej "Aktywni dla Puszczy" i Barbara Budnik z Lokalnej Organizacji Turystycznej "Region Puszczy Białowieskiej".

Zaprasza Rafał Androsiuk

Festiwal Intelektualnej Książki „Pradmova” początkowo odbywał się w Białorusi. Jednak wszystko zmieniło się w roku 2020, gdy po tzw. wyborach prezydenckich i fali represji wobec wszystkiego, co białoruskie, ojczyznę opuściły setki i tysiące białoruskich intelektualistów, pisarzy, artystów, aktorów i w ogóle ludzi twórczych.

Komitet organizacyjny „Pradmovy” postanowił organizować festiwal na emigracji. W tym roku to cztery miasta w trzech krajach. W miniony weekend białoruscy pisarze i wydawcy spotkali się w Wilnie. Hasło tegorocznego festiwalu jest bardzo symboliczne — „Ptaki bez gniazd” — to tytuł wspomnień Larysy Hieniusz, białoruskiej poetki, która, podobnie jak setki tysięcy współczesnych Białorusinów, poznała los emigranta.

Jak przyznaje Lila Iljuszyna z komitetu organizacyjnego festiwalu, choć „Pradmova” odwiedza Wilno już po raz czwarty, tak bogatego programu jeszcze nie było — festiwal trwał trzy dni, a nie jak zwykle dwa, i odbywał się w dwóch lokalizacjach. To bez wątpienia było wyzwanie organizacyjne i logistyczne dla zespołu „Pradmowy”.

W audycji „Pad znakam Pahoni” spotkamy się z organizatorami i uczestnikami Festiwalu „Pradmova”.

Zaprasza Jarosław Iwaniuk.

To jedyna taka kaplica prawosławnego duchownego. Cerkiewka pw. św. Tomasza przy linii kolejowej Hajnówka - Cisówka, na uboczu wsi Dubiny została zbudowana w 1898 r. jako grobowiec rodzinny księdza Parteniusza Bazylewskiego, długoletniego proboszcza parafii w Dubinach. Kaplica powstała z inicjatywy i fundacji jego dzieci. Jest to jedyna w regionie kaplica wzniesiona dla rodziny prawosławnego duchownego, która już od chwili powstania była miejscem kultu. Obecnie trwa generalny remont kapliczki. 

26 października w siedzibie BTSK w Białymstoku odbędzie się coroczny przegląd „Śpiewające rodziny”.  To okazja do zaprezentowania swojej rodzinnej twórczości szerszej publiczności. O rodzinnym przeglądzie opowiada przewodniczący BTSK w Białymstoku Bazyli Siegień.

 Zaprasza Anna Petrovska

W ramach Targów i Forum Sztuki Art Białystok 2025, Centrum Kultury Białoruskiej w Białymstoku prezentuje wystawę pod tytułem „Я нарадзілася тут -Tu się urodziłam”. Za pomocą różnych technik plastycznych można zobaczyć, że życie to ciągłość wszystkich aspektów w określonym miejscu i czasie. Dom to przecież nie tylko ściany, dach, podłoga. To też nasze marzenia o bezpieczeństwie, szczęściu. To nasze centrum wszechświata. W wystawie biorą udział Małgorzata Dmitruk, Aleksandra Czerniawska, Katarzyna Sienkiewicz oraz laureaci konkursu „Я нарадзіўся тут -Tu się urodziłem”, którego organizatorem jest Muzeum i Ośrodek Kultury Białoruskiej w Hajnówce.

Marysia Sawicka pochodzi z Białegostoku, śpiewa od najmłodszych lat i regularnie występuje na konkursach oraz festiwalach w Polsce i za granicą. Marysia dostała się do telewizyjnego programu THE VOICE OF POLAND. W przesłuchaniach w ciemno odwróciła dwa jurorskie fotele i rozpoczęła medialną, muzyczną przygodę. Z Marysią rozmawiamy o występie, planach, miłości do muzyki i białoruskiej tożsamości. 

"Bielski ręcznik obrzędowy. Warsztaty międzypokoleniowe z depozytariuszką" to wyjątkowy projekt w w ramach programu "Niematerialne – przekaż dalej" ze środków Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Podczas warsztatów można dokładniej poznać bogactwo, symbolikę i znaczenie bielskiego ręcznika obrzędowego a także samodzielnie wyhaftować wzór.

Zaprasza Anna Petrovska

Szkoła Podstawowa imienia Wiktora Szweda w Czyżach otrzymała sztandar i tablicę pamiątkową ze swoim patronem, którego imię nosi od 1 września. Poeta, który w tym roku skończyłby 100 lat, wychował się w pobliskiej wsi Morze. W języku białoruskim opisywał Białostocczyznę, tworzył wiersze dla dzieci i dorosłych, był również redaktorem i tłumaczem.

W drugiej części programu wójt Lucyna Smoktunowicz opowiada o inwestycjach realizowanych na terenie gminy Hajnówka.

Na koniec – Alla Gryc z Towarzystwa Przyjaciół Hajnówki przybliża historię budynku hajnowskiego „Leśnika”, który spłonął we wrześniu.

Zaprasza Rafał Androsiuk

„Spotkania literackie, zapusty czy zajęcia z jogi – to tylko część z bogatych planów naszej działalności   w najbliższym czasie. Staramy się je dostosować do naszego, coraz bardziej starzejącego się społeczeństwa” – mówi kierownik Wiejskiego Domu Kultury w Rybołach – Elżbieta Bonifatiuk.

W audycji powiemy również o drodze łączącej Ryboły z nadnarwiańskimi Kaniukami.

Po wielu latach drogę udało się wyremontować, położyć na niej asfalt, a nawet wybudować obok ścieżkę rowerową. Problem w tym, że asfaltową nawierzchnię posiada tylko część drogi należąca do gminy Zabłudów. Część powiatowa nadal oczekuje na remont.

Zaprasza Marek Zabrocki.

"Mova na nova" to inicjatywa w ramach której prowadzone są bezpłatne kursy języka białoruskiego. Ma ona na celu rozpowszechnienie używania języka oraz działanie na rzecz lepszej komunikacji. W audycji „Pad znakam Pahoni” spotkamy się z organizatorami  i gościem pierwszej w nowym sezonie edycji kursów „Mowa na nowa” białoruskim poetą, pisarzem i historykiem Uładzimiram Arłowym.

Okazały budynek dawnej szkoły we wsi Krzywiec w gminie Narew stoi pusty. I choć od  2001 roku jest to diecezjalny Ośrodek Kultury Prawosławnej, wiele lat niszczał . By przystosować budynek do użyteczności i stworzyć w nim ośrodek dla osób uzależnionych od mediów elektronicznych, psychologiczno-terapeutyczny, w Narwi z inicjatywy ks. Jarosława Ciełuszeckiego powstało Stowarzyszenie Miej wielkie serce. Jego celem jest praca na rzecz ośrodka w Krzywcu, ale także integracja młodzieży, wsparcie potrzebujących i działania wspierające rozwój tradycji i Małej Ojczyzny.

Zaprasza Anna Petrovska

W asyście służb mundurowych na prawosławnym cmentarzu parafialnym w Dubinach pochowano szczątki Marii Nazaruk, byłej więźniarki Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Bielsku Podlaskim.

Osadzona wyrażała sprzeciw wobec komunistycznej kolektywizacji rolnictwa.

Jej szczątki zostały odnalezione przez pracowników IPN w 2022 roku.

W uroczystościach uczestniczył między innymi zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – dr. Mateusz Szpytma.

W więzieniu była bita i gwałcona. Zmarła 30 stycznia 1950 roku.

Szczątki bestialsko zamordowanej Marii Nazaruk spoczęły w rodzinnym grobie.

W drugiej części audycji będziemy na otwarciu Izby Regionalnej Gminy Gródek.

Otwarcie Izby Pamięci Gminy Gródek przypada na 60-lecie budowy domu kultury w Gródku. Idea powstania muzeum zrodziła się w 2023 r. podczas trwania pilotażowego projektu Narodowego Instytutu Muzeów „Izby Pamięci”.

Gminne Centrum Kultury otrzymało blisko 200 tysięcy złotych w dwóch etapach tego projektu na zbieranie, archiwizację eksponatów, a następnie na kompleksowy remont pomieszczenia byłej sali konferencyjnej i jej całkowite wyposażenie na potrzeby muzeum.

Powstały m.in. kaflowy piec kuchenny z aranżacją wiejskiej chaty, gabloty i ścianki informacyjne oraz strefa warsztatowa. Sala wzbogaciła się w profesjonalny system audio-wizualny oraz kiosk informacyjny.

Zaprasza Marek Zabrocki

Odkrywają historię swojej okolicy i spotykają się, aby razem spędzać czas. W Hajnówce działa Stowarzyszenie Na Górnej. Zrzesza głównie obecnych i byłych mieszkańców ulicy Górnej, która dawniej była oddzielną wsią, a jej początki sięgają znacznie dawniej niż samej Hajnówki. W ostatni weekend stowarzyszenie zorganizowało w miejscowej świetlicy warsztaty kulinarne i piknik międzypokoleniowy.

W drugiej części programu – o warsztatach „Wyśpiewane Tradycje”, zorganizowanych przez Stowarzyszenie Przyjaciele Chóru Dziecięcego Soboru Św. Trójcy w Hajnówce.

Zaprasza Rafał Androsiuk

W Bibliotece Politechniki Białostockiej trwa pierwszy Festiwal współczesnego białoruskiego wideo-artu „Samasiej”. To wydarzenie stało się okazją do rozmów o kondycji sztuki i problemach, z jakimi mierzą się Białorusini, którzy po 2020 roku musieli opuścić swój kraj i znaleźli nowy dom w naszym regionie.

W programie również rozmowa z Janem Abadowskim – przedstawicielem białoruskiej diaspory w Białymstoku – o życiu na emigracji, nadziejach na powrót i wsparciu ze strony władz miasta.

Gościem audycji jest także Jarosław Iwaniuk – dziennikarz i współtwórca internetowej biblioteki Kamunikat.org, którą władze w Mińsku uznały za „materiał ekstremistyczny”.

Zaprasza Źmicier Kościn.

Folklorysta, muzyk i animator kultury Stefana Kopy urodził się w Malinnikach w gminie Orla 2 października 1945. Swoje życie poświęcił zachowaniu i popularyzacji bogatej tradycji białoruskiego folkloru na Białostocczyźnie. Współpracował z kilkudziesięcioma zespołami, a przez 35 lat prowadził gródecki zespół „Rozśpiewany Haradok”. Wydał kilkanaście śpiewników m.in. Pieśni Chrzcinne Wschodniej Białostocczyzny, Pieśni Ziemi Bielskiej, Pieśni Białoruskie Ziemi Sokólskiej czy Pieśni Białoruskie Ziemi Gródeckiej. Zmarł 11 kwietnia 2023 roku. Wczoraj z okazji 80. rocznicy urodził Stefana Kopy w Studiu Rembrandt Polskiego Radia Białystok odbył się koncert „Pieśni, moje pieśni…” poświęcony jego pamięci. W audycji „Pad znakam Pahoni” wysłuchamy obszerną relację z koncertu.

W drugiej części spotkamy porozmawiamy o nowym kierunki studiów na Uniwersytecie w Białymstoku a także o polskiej polityce emigracyjnej.

Zaprasza Jarosław Iwaniuk.