dr Katarzyna Siemion [wideo]

Od czerwca instytucje finansowe będą musiały sprawdzać czy mamy zastrzeżony numer PESEL. Co to dla nas oznacza?

O tym z dr Katarzyną Siemion z Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku rozmawia Renata Reda.

Renata Reda: Jak zmiany związane z numerem PESEL, które zaczną obowiązywać od czerwca wpłyną na nasze bezpieczeństwo finansowe?

Katarzyna Siemion: Szanowni państwo, mam nadzieję, że wpłyną w sposób pozytywny w związku z tym, że faktycznie od 1 czerwca wchodzi taka druga transza związana z kwestiami dotyczącymi zastrzeżenia...

Bo wcześniejsza była w listopadzie, mogliśmy już wtedy zastrzec swój numer, a teraz już konsekwencje prawne będą.

Tak. Dopiero teraz tak naprawdę będziemy korzystać z tego, co nam przynosi to zastrzeżenie tego numeru PESEL. Ponieważ od listopada faktycznie już tego zastrzeżenia numeru PESEL można było dokonywać, natomiast bez skutków prawnych z tym związanych, o których sobie pewnie zaraz powiemy.

Czyli jeszcze nie było takiej potrzeby tak naprawdę zastrzegania numeru. Teraz się to będzie opłacać.

Tak. Natomiast faktycznie jest to instytucja, która wzbudziła zainteresowanie, ponieważ według danych ministerstwa do końca maja około 3 mln Polaków zastrzegło ten nr PESEL.

I jakie konsekwencje są z tym związane dla różnych instytucji finansowych?

Przede wszystkim to, co trzeba powiedzieć, to jest kwestia dotycząca tego, że tylko niektóre instytucje będą zobowiązane do tego, żeby weryfikować czy ten numer PESEL jest zastrzeżony. Przede wszystkim chodzi o banki, instytucje pożyczkowe, kredytowe, natomiast będą to też notariusze - w przypadku, kiedy będzie to dotyczyć jakiejś czynności związanej ze sprzedażą lub zakupem.

Sprzedaż domu, mieszkania, działki…

Tak. Natomiast w przypadku pozostałych czynności notariusz może to zrobić. Najprawdopodobniej pewnie będą to notariusze robić, biorąc pod uwagę to, że notariusze też są zobowiązani do takiego sporządzenia czynności notarialnych, dokonania czynności notarialnych zgodnie z prawem, więc też najprawdopodobniej będą tych wszystkich czynności z należytą starannością dochowywać.

Natomiast właśnie od 1 czerwca wchodzi system, który ma umożliwić kompatybilne połączenie się właśnie przez te instytucje z rejestrem zastrzeżeń numerów PESEL, który będzie umożliwiał tę weryfikację.

Po co w ogóle jest to zastrzeżenie? I jakie będą po stronie np. banku konsekwencje, jeśli nie sprawdzi, nie zweryfikuje czy numer PESEL został zastrzeżony? Czy jeżeli ktoś na nasze nazwisko weźmie pożyczkę, czy wtedy faktycznie będziemy musieli ją spłacać czy to już będzie po stronie banku?

Z samej istoty ta instytucja dotycząca zastrzeżenia numeru PESEL ma zapobiegać niektórym skutkom związanym z kradzieżą tożsamości. I faktycznie będzie tak, że jeżeli instytucja finansowa nie sprawdzi tego na moment zawierania umowy, czyli czy my mamy zastrzeżony numer PESEL i jeżeli mamy zastrzeżony ten numer ona pomimo tego zawrze umowę, to my nie będziemy zobowiązani do zwrotu tego świadczenia.

Natomiast to, co jest bardzo istotne i o czym musimy pamiętać, to są kwestie związane z zastrzeganiem i cofaniem zastrzeżenia numeru PESEL. Bo co się szanowni państwo z tym wiąże - jeżeli ja zastrzegę numer PESEL, to kiedy ja pójdę np. do banku i będę chciała zawrzeć umowę kredytu to ja tej umowy nie zawrę. Więc musimy pamiętać o tym, że ta instytucja zastrzeżenia numeru PESEL polega na tym - to jest troszkę podobne, szukałam takiej analogii prostej, żebyśmy to naocznie zobaczyli - to jest trochę tak, jakbyśmy zamykali nasz dom na klucz. I wtedy nie wejdzie złodziej, ale bez klucza my też nie wejdziemy.

Więc musimy być gotowi na to i przygotowani, że jeżeli my pójdziemy do banku i będziemy chcieli zawrzeć umowę kredytu to musimy to zastrzeżenie numeru PESEL cofnąć. Ponieważ jeśli my go nie cofniemy...

A możemy go tak samo łatwo cofnąć, jak zastrzegaliśmy numer?

Tak. Generalnie jest to bardzo podobna sytuacja. Jeżeli chodzi o zastrzeżenie numeru PESEL to możemy to zrobić albo na stronie mObywatel, ewentualnie w aplikacji mObywatel, natomiast dla osób, które nie posługują się czy aplikacjami internetowymi czy systemami, to wtedy jest też możliwość pójścia do dowolnego urzędu gminy osobiście, ewentualnie przez pełnomocnika i wtedy zastrzeżenie tego numeru PESEL.

Natomiast to szanowni państwo musi wybrzmieć, żebyśmy o tym pamiętali. Że jeżeli my chcemy załatwić sprawę w banku dotyczącą właśnie zawarcia umowy kredytu czy zawarcia leasingu, pożyczki - i też przy bankach bardzo istotna kwestia - jeżeli chcemy wypłacić w placówce kwotę wyższą niż trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę, więc to ok. 13 tys. zł obecnie i będziemy mieć zastrzeżony nr PESEL, to tego nie zrobimy. Bank z automatu musi zablokować nam tę wypłatę na 12 godzin i dopiero po tym okresie będziemy mogli tę gotówkę wypłacić.

Więc musimy też przygotować się na to, że są pewne konsekwencje związane z tym zastrzeżeniem numeru PESEL, że dla nas to ma być bezpieczeństwo, ale musimy też pamiętać o tym, że jeżeli ma nas to chronić, to my też jeżeli mamy ten zastrzeżony numer PESEL, to w banku tego nie zrobimy...

Musimy cofnąć to zastrzeżenie. A ile minut zajmuje cofnięcie?

Tak naprawdę jest to chwila w aplikacji, natomiast jeśli musimy udać się do urzędu gminy, to musimy to zrobić odpowiednio wcześniej. Jeżeli wiemy, że np. mamy wizytę u notariusza danego dnia to najlepiej zrobić to dzień wcześniej. Jeżeli już jesteśmy u notariusza to ewentualnie możemy w telefonie czy w systemie to przeklikać, ale musimy o tym pamiętać, że jeżeli my chcemy dokonać czynności prawnej, my faktycznie to my też mamy związane z tym ograniczenia, bo musimy cofnąć to zastrzeżenie. I to cofnięcie zastrzeżenia możemy zrobić albo bezterminowo, czyli zastrzegam i cofam, ewentualnie możemy cofnąć czasowo, czyli wskazać od razu na ile ja to cofam, żeby potem to znowu się zastrzegło.

Czyli bardzo wygodne rozwiązanie. A dużo jest oszustw związanych z wykorzystywaniem naszego numeru PESEL? Jak to wynika z pani praktyki zawodowej jako radcy prawnego?

Tak naprawdę trudno przewidzieć ile tego jest konkretnie, ponieważ na numer PESEL oszuści mogą zrobić dużo. Pamiętajmy, że numer PESEL jest numerem, który nas identyfikuje w sposób bezpośredni, czyli my mamy swój nadany numer PESEL, nikt inny takiego numeru PESEL nie ma. Więc też musimy pamiętać o tym, że PESEL-u nie możemy zastrzec w jakimś skarbcu i go nigdy nie odkrywać, ponieważ numer PESEL jest nam potrzebny. Kiedy idziemy do jakiejś instytucji, urzędu jesteśmy identyfikowani przez ten numer PESEL. 

Musimy więc pamiętać też o tym, że ten numer PESEL służy temu, żeby go używać do identyfikacji. Natomiast to zastrzeżenie numeru PESEL ma nam pomóc właśnie przed wyłudzaniem pieniędzy, ale musimy też pamiętać o tym, że my jesteśmy zobowiązani do tego, żeby dbać o to bezpieczeństwo naszych danych osobowych.

A jeżeli zastrzeżemy swój numer PESEL to czy to nie utrudni nam życia, załatwiania różnych spraw w urzędach?

Co do zasady nie. Tak naprawdę tylko te instytucje, o których sobie powiedziałyśmy i w tych sprawach, o których powiedziałyśmy muszą weryfikować zastrzeżenie numeru PESEL. Do apteki, żeby zrealizować receptę, do lekarza zapisujemy się tak, jak dotychczas - w żaden sposób to nie zmienia tych reguł ogólnych, które dotyczą załatwiania spraw. Czy w urzędach, czy w aptekach, czy w sprawach medycznych.

Na zakończenie - komu pani radzi zastrzec numer PESEL?

Szanowni państwo, moim zdaniem warto zastrzec numer PESEL, natomiast trzeba pamiętać o tych ograniczeniach. Więc jeżeli jesteśmy osobami młodymi czy osobami, które są w stanie korzystać z Internetu to możemy to w łatwy sposób zrobić, natomiast jeśli chodzi o osoby starsze to tutaj niestety musimy się pofatygować do urzędu gminy. I musimy pamiętać o tym, kiedy trzeba cofnąć zastrzeżenie tego numeru. 

Możemy to robić ile razy chcemy, jest to usługa bezpłatna, więc w tym zakresie na pewno jest to rozwiązanie dla nas korzystne. Jak to wpłynie na bezpieczeństwo - zobaczymy, bo dopiero teraz rozpoczynamy ten okres, kiedy faktycznie instytucje muszą to weryfikować. Więc mam nadzieję, że system wytrzyma i faktycznie te procedury wdrożone przez te instytucje będą działać prawidłowo i to wpłynie na nasze bezpieczeństwo.

| red: bs