Region: Dawniej hostie wykrawano ręcznie

Jak dawniej wykrawano hostię można się dowiedzieć w Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce (Mazowieckie). Placówka ma w swoich zbiorach specjalną metalową formę, którą kiedyś ręcznie wykrawano ten komunikant używany podczas nabożeństwa przez kapłana.

O przedmiocie tym nie od początku było wiadomo, do czego służy - powiedziała Katarzyna Mróz z ostrołęckiego muzeum. Pierwotnie sądzono, że to narzędzie do obróbki drewna czy wycinania otworów.

"To było odkrycie wyjątkowe, gdy okazało się, że to forma, wycinacz do komunikantów" - mówi Mróz. We właściwej klasyfikacji przedmiotu pomogła m.in. wizyta w muzeum diecezjalnym w Łomży.

Forma to metalowa obręcz osadzona w toczonej rączce. "Przedmiot bardzo prosty, a jednak mamy do czynienia ze zjawiskiem dla kultury chrześcijan, bo przecież hostia to wyjątkowy chleb. To wzbudza ciekawość" - mówi Mróz.

Forma do wykrawania hostii, którą ma ostrołęckie muzeum, pochodzi z XX w. Nie udało się ustalić konkretnego roku pochodzenia. Przedmiot jest o tyle rzadki, że - jak mówi Mróz - od lat powojennych, a później szczególnie od 80. hostie produkowano już najczęściej w formie masowej, z użyciem większych maszyn, przypominających duże maszyny do gofrów, a to już forma mniej "uduchowiona".

Jak mówi Mróz, przy ręcznym wycinaniu odbywa się to z "większym namaszczeniem", są też na tę okoliczność specjalne modlitwy. "Jest to wtedy taki mistyczny moment. Bo przywykliśmy do tych produkcji masowych, czasami nie zastanawiamy się nad tym" - powiedziała.

Ostrołęckie muzeum ma też starą formę do wypiekania wigilijnych opłatków. Co roku pokazuje ją dzieciom na przedświątecznych warsztatach etnograficznych. Forma przypomina metalowe kleszcze z wytłoczonym wzorem. "Jest to ciężka żeliwna forma, pamiątka po zakonie Bernardynów, którzy przebywali w ostrołęckim klasztorze. Wewnątrz jest pamiątkowy napis: +Bernardyni ostrołęccy z powinszowaniem+" - powiedział Mróz. Bernardyni byli w Ostrołęce w XVIII w.

Ostrołęckie muzeum badając zastosowanie formy do komunikantów ustaliło m.in, że siostry benedyktynki w Łomży kontynuują tradycję nieprzemysłowego wykrawania hostii. Od 40 lat używają maszyny, gdzie krojenie hostii uruchamia się nogą. Wykrawane są duże hostie używane na potrzeby kościołów w diecezji łomżyńskiej - powiedziała siostra Janina Podsiad.

Ks. Jan Krupka z diecezji łomżyńskiej powiedział, że trudno ocenić, ile komunikantów wykrawają łomżyńskie zakonnice, ale dodał, że hostie te bierze "spora grupa parafii". Komunikanty poza zakonnicami wytwarzają też specjalne manufaktury. (PAP, oprac. wsz)