Magdalena Kozińska

Współczesne Polki coraz częściej demonstrują swoją niechęć do postrzegania ich stereotypowo. Nie lubią, gdy uważa się je za gorszych kierowców, kury domowe czy Matki Polki - tak wynika z badań, które przeprowadził przed Dniem Kobiet serwis Prezentmarzeń. O czym to świadczy i jaki obraz Polki wyłania się z tych badań?

Z psycholog Magdaleną Kozińską rozmawia Iza Serafin.

Iza Serafin: Polemizują w mediach społecznościowych, prowadzą blogi albo manifestują na ulicach - w ten sposób Polki walczą ze stereotypami. Tak przynajmniej twierdzi prawie 80 proc. uczestniczek badań. Czy kobiety w Polsce mają mniej możliwości niż mężczyźni, żeby walczyć ze stereotypami i w ogóle, aby wypowiadać swoje zdanie publicznie?

Magdalena Kozińska: Myślę, że każdy ma możliwość wyrażania swojego zdania. Natomiast trzeba też w to uwierzyć, że ja tę możliwość mam, i na pewno trzeba mieć odwagę. Sytuacja, w której kobiety spotykają się razem i mówią jednym głosem, na pewno dodaje tej odwagi, na pewno jest czymś takim, co ułatwia wypowiedzenie tego, co być może jest trudne do wypowiedzenia w pojedynkę.

To, że kobiety nie chcą być postrzegane jako gorsi kierowcy czy kury domowe, raczej nie zaskakuje. Ale kobiety nie chcą być też uważane za Matki Polski i osoby bardziej emocjonalne niż mężczyźni. Dlaczego?

Dlatego że te cechy, o których pani redaktor mówi, to są stereotypy związane ze społecznym postrzeganiem roli płciowej, które funkcjonują w naszym społeczeństwie od wielu, wielu lat i są związane z tradycyjnym podziałem ról na przykład w rodzinie.

Uznanie kobiety za osobę odpowiedzialną za domowe obowiązki, za kwestie związane z wychowywaniem dzieci oznacza, że nie dajemy jej pełnego prawa do realizowania siebie na innych płaszczyznach życia zawodowego, osobistego, społecznego czy duchowego. Myślę, że w ten sposób kobiety chcą zaznaczyć, że nie zgadzają się na takie stereotypowe postrzeganie, ponieważ rzeczywistość jest o wiele bardziej złożona i wielowymiarowa.

Myślę, że w dzisiejszych czasach ważne jest to, aby rozbijać stereotypy, ponieważ z tego, co obserwujemy, stereotypowe postrzeganie roli płciowej niestety szkodzi zarówno kobietom, jak i mężczyznom.

Dlaczego nie chcemy być bardziej emocjonalne niż mężczyźni?

Dlatego że wszyscy przeżywamy emocje. Mężczyźni przeżywają emocje, kobiety przeżywają emocje. Oczywiście inna jest kwestia związana z tym, w jaki sposób wyrażamy swoje emocje. I faktycznie jest tak, że kobiety są bardziej skłonne do wyrażania swoich emocji wprost. Tak pokazują badania. Są bardziej otwarte na to, aby mówić o emocjach. Mężczyznom jest faktycznie trudniej, ale to nie oznacza, że nie przeżywają emocji.

Natomiast być może za etykietowaniem kobiety jako osoby emocjonalnej idzie pejoratywne skojarzenie związane z niestabilnością, chwiejnością emocjonalną, stawia ją od razu w określonym świetle i na przykład utrudnia postrzeganie jej jako osoby zrównoważonej, kompetentnej, takiej, która jest w stanie kontrolować swoje emocje.

Z ostatnich lutowych badań wynika, że kobiety oczekują od swoich bliskich przede wszystkim wsparcia, partnerstwa i odciążenia w obowiązkach. To by oznaczało, że promowane od lat w Polsce partnerstwo w pracy i w rodzinie kuleje. Kobieta nadal jest na dwóch etatach - w pracy i w domu?

Badania pokazują, że faktycznie tak się dzieje, mimo że wiele się zmienia w zakresie tego, jak postrzegamy role społeczne. Coraz częściej osoby w związkach partnerskich decydują się na podział obowiązków i chętniej rozmawiają o tym, w jaki sposób zorganizować swoje wspólne życie.

Jednak badania jasno pokazują, że wciąż pokutują tradycyjne stereotypy na temat podziału obowiązków i wciąż większość obowiązków związanych z prowadzeniem domu i wychowywaniem dzieci spoczywa na barkach kobiet, mimo że coraz częściej mężczyźni próbują się w te obowiązki włączać.

Mimo urlopów tacierzyńskich? Mimo tego, że jednak w niektórych rodzinach jest kalkulacja, komu bardziej opłaca się pracować a komu bardziej być na urlopach macierzyńskich czy tacierzyńskich? Wciąż jest dysproporcja?

Takt. Jest to ciągle obszar, który wymaga tego, żeby o tym rozmawiać. Być może wynika to z tego, że w ogóle nie umiemy ze sobą rozmawiać o takich kwestiach, że być może za mało rozmawiamy o tego typu sprawach, rozpoczynając wspólne życie obok siebie. Być może problem jest w tym, że nie umiemy wyrażać swoich potrzeb wobec drugiej osoby.

Na pewno partnerstwo i zdrowy, satysfakcjonujący związek oparty na głębokiej relacji wymaga rozmowy, wymaga tego, aby szanować nawzajem swoje własne potrzeby, i tego, żeby wychodzić naprzeciw tym potrzebom, czyli otaczać się troską, akceptacją i wzajemnym wsparciem.

Co mogłoby poprawić to partnerstwo w rodzinie i w pracy? Czy jakieś kolejne ruchy instytucjonalne, czy raczej zmiany wewnątrzrodzinne, między małżonkami?

Nie sądzę, aby chodziło tutaj o oddziaływania instytucjonalne. Myślę, że to się musi zadziać w mentalności ludzi, w świadomości, w tym, aby kobiety uwierzyły w to, że mają prawo. Kobiety, i mężczyźni oczywiście też, mają prawo mówić o swoich potrzebach, mają prawo wyrażać to, czego pragną, czego potrzebują w relacji, w związku.

Jeżeli czujemy się przeciążeni, jeżeli czujemy, że mamy za dużo obowiązków, że trudno jest nam podzielić różne role w swoim życiu, rozmawiajmy o tym ze swoim partnerem. Mówmy mu o tym, że potrzebujemy tego wsparcia, że potrzebujemy jego troski, ale również tego, aby nastąpiło odciążenie w zakresie różnych obowiązków domowych.

Czy pani zdaniem pandemia wpłynęła jakoś na wyniki tych badań? Robiono je w lutym, więc tak naprawdę już rok po funkcjonowaniu w pandemii. Czy ta stereotypizacja jeszcze bardziej doskwiera kobietom i jeszcze bardziej uwidoczniła się teraz?

Myślę, że może nie tyle się bardziej uwidoczniła, ile więcej byliśmy ze sobą w domu, w bliższych relacjach i mieliśmy więcej okazji do tego, aby poprzyglądać się temu, jak faktycznie wyglądają nasze relacje rodzinne. Być może trochę pandemia pomogła nam obnażyć pewne prawidłowości czy schematy, które w codziennym biegu są zakamuflowane i trochę od nich uciekamy. Natomiast myślę, że tutaj, w tej bliskości ze sobą była okazja ku temu, aby bardziej się poprzyglądać temu, jak naprawdę te relacje wyglądają.

I poddać refleksji.

I poddać refleksji, choć myślę, że nie dla każdego była to taka oczywista sprawa.

To jest jeden z niewielu plusów pandemii. Chyba tak to można interpretować - jako plus pandemii.

Jak najbardziej. Myślę, że to zależy od osobowości człowieka, ile dobrego z tej pandami wyniósł dla siebie. Są osoby, które ten czas poświęciły na takie właśnie obserwacje samego siebie, na zbliżenie się do siebie samego i do swoich bliskich. Myślę, że w dużym stopniu zależy to od nas samych, ile każdy z nas wyniesie z tego okresu.

| red: zmj